วงจรการเติบโตของเส้นผม (HAIR GROWTH CYCLE)

รากผม อยู่ในรูขุมขนภายในผิวหนังที่เรียกว่าฟอลลิเคิล (Follicle) ภายในผิวหนัง และเริ่มพัฒนาตั้งแต่ก่อนเราเกิด

รูขุมขน เป็นจุดที่องค์ประกอบจำเป็นในการสร้างเส้นผมทั้งหมดมารวมตัวกัน ซึ่งเกี่ยวข้องกับ:

การเจริญเติบโตของเซลล์

การสร้างเคราติน

การสูญเสียน้ำ

รูขุมขนได้รับสารอาหารจากหลอดเลือดขนาดเล็ก ซึ่งช่วยให้ไตรโคไซต์ส (Trychocytes) สร้างเซลล์เมทริกซ์ผ่านการแบ่งเซลล์ ทำให้เส้นผมดันตัวขึ้นและงอกออกมา ในขณะเดียวกัน เมลาโนไซต์ส (Melanocytes) ก็จะเพิ่มเม็ดสีให้กับเซลล์เมทริกซ์ เพื่อสร้างสีผม เซลล์ใหม่เหล่านี้จะต้องผ่านรากผมที่มีลักษณะคล้ายคอขวด ทำให้ไตรโคไซต์ยืดตัวยาวขึ้น และเปลี่ยนเป็นเนื้อผมชั้นนอก (Cortex)

เส้นผมยังคงยึดติดกับรูขุมขน และรูปร่างกรวยด้านนอกยังช่วยให้เส้นผมเคลื่อนไหวได้อย่างอิสระอีกด้วย

ประเภทของเส้นผม (HAIR TYPES)

เส้นผมถูกจัดกลุ่มตามขนาดของรูขุมขน ซึ่งแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มหลักคือ:

ลานูโก (Lanugo)

เวลลัส (Vellus)

เทอร์มินัล (Terminal)

ลานูโกส์ (LANUGOS)

ลานูโกเป็นเส้นผมเส้นแรกที่รูขุมขนผลิตขึ้นก่อนทารกเกิด โดยเริ่มพัฒนาเป็นเส้นผมที่เติบโตพร้อมกันอย่างสม่ำเสมอหลังจากสัปดาห์ที่ 20 ของการตั้งครรภ์ และเปลี่ยนเป็นเวลลัสหรือเทอร์มินัลก่อนคลอด

เวลลัส (VELLUS)

เวลลัสเป็นเส้นผมที่สั้น ละเอียด และไม่มีสี เป็นเส้นผมนุ่มๆ ที่ปกคลุมใบหน้า และเป็นรูขุมขนชนิดเดียวที่ไม่มีต่อมไขมัน

เทอร์มินัล (TERMINAL)

เทอร์มินัลเป็นเส้นผมที่มาจากรูขุมขนขนาดใหญ่ที่สุด เส้นยาว หยาบ มีสี และมักจะมีเมดัลลา (Medulla) พบได้บนหนังศีรษะ เครา คิ้ว ขนตา และขนบริเวณอวัยวะเพศ มีความหนาและสามารถเปลี่ยนกลับไปเป็นเวลลัสได้ ก่อนจะกลายมาเป็นเทอร์มินัลอีกครั้ง

วงจรของเส้นผม (HAIR CYCLE)

growth cycle phase1

ระยะที่ 1

ระยะแอนาเจน (Anagen) เป็นระยะที่เส้นผม 85-90% อยู่ในช่วงเติบโต ระยะนี้จะดำเนินต่อไปประมาณ 6-7 ปี

growth cycle phase2

ระยะที่ 2

ระยะคาทาเจน (Catagen) เป็นช่วงที่เส้นผมหยุดเติบโต ไม่มีการผลิตสารเพิ่มเติม และการเชื่อมต่อระหว่างผนังรูขุมขนกับแกนผมหยุดลง ระยะเปลี่ยนผ่านนี้ใช้เวลาประมาณ 3-5 เดือน โดยมีเส้นผมประมาณ 1% อยู่ในระยะนี้

growth cycle phase3

ระยะที่ 3

ระยะทีโลเจน (Telogen) ใช้เวลาไม่กี่สัปดาห์ โดยมีเส้นผม 10-15% อยู่ในระยะนี้ ก่อนที่จะหลุดร่วง

growth cycle phase4

ระยะที่ 4

ระยะเอกโซเจน (Exogen) รูขุมขนยังคงพักตัว และเส้นผมสามารถหลุดออกได้ง่ายด้วยแรงกระทำเบาๆ (เช่นการหวี) ระยะนี้กินเวลาเพียงไม่กี่วัน หลังจากนั้นฮอร์โมนจะกระตุ้นให้รูขุมขนกลับเข้าสู่ระยะแอนาเจนและเริ่มผลิตโปรตีนอีกครั้ง หากไม่มีฮอร์โมน รูขุมขนอาจหยุดทำงานหรือหดกลับเข้าไปในผิวหนัง

หนังศีรษะโดยเฉลี่ยมีเส้นผมประมาณ 150,000 เส้น หรือประมาณ 200 เส้นต่อพื้นที่ 1 ตารางเซนติเมตร ในแต่ละวันคนเรามักจะสูญเสียเส้นผมไป 80-100 เส้น ซึ่งไม่เป็นปัญหาหากรูขุมขนยังคงผลิตเส้นผมใหม่ได้ รูขุมขนแต่ละอันสามารถผลิตเส้นผมได้ 10-12 เส้นตลอดช่วงชีวิต ซึ่งหมายความว่าหนังศีรษะที่มีรูขุมขน 150,000 รู สามารถผลิตเส้นผมได้ประมาณ 1 ล้านเส้น รวมความยาวกว่า 1,000 กิโลเมตร

วงจรธรรมชาติของเส้นผมมีระยะเวลาประมาณ 6-7 ปี อย่างไรก็ตาม เราสามารถกระตุ้นวงจรนี้ได้ด้วยเทคนิคการนวดและส่วนผสมพิเศษต่างๆ

ปัญหาผมร่วง (HAIR LOSS)

ผู้ที่มีปัญหาผมร่วงจะสูญเสียเส้นผมมากกว่า 100 เส้นต่อวันอย่างมีนัยสำคัญ โดยอาการผมร่วงแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ ผมร่วงที่สามารถฟื้นฟูกลับมาได้ (ชั่วคราว) และ ผมร่วงที่ไม่สามารถฟื้นฟูได้ (ถาวร)

หนึ่งในสาเหตุทางชีวภาพของผมร่วงคือการที่เส้นผมเปลี่ยนจากระยะการเจริญเติบโตไปสู่ระยะพักตัวเร็วเกินไป อีกหนึ่งสาเหตุคือการที่รูขุมขนหดตัว ซึ่งมักเกิดจากฮอร์โมน (ในผู้ชาย) นอกจากนี้ ปัจจัยภายนอก เช่น โภชนาการที่ไม่เพียงพอ ความเครียด ยา หรือการกระทำทางกายภาพ (เช่น การใช้หวีหรือแปรงคุณภาพต่ำ) ก็เป็นปัจจัยสำคัญของปัญหานี้เช่นกัน

ในกรณีผมร่วงจากปัจจัยภายนอก สามารถแก้ไขได้อย่างรวดเร็วด้วยการรักษาที่เหมาะสม แต่ถ้าสาเหตุเกิดจากปัจจัยทางชีวภาพ สภาพของรูขุมขนจะเป็นตัวบ่งชี้ว่าผมร่วงนั้นสามารถฟื้นฟูได้หรือไม่ ผู้ที่มีอาการผมร่วงรุนแรงจึงควรปรึกษาแพทย์

เกร็ดน่ารู้ (BY THE WAY)

หากคุณเคยสังเกตเห็นเส้นผมงอกใหม่ดูคล้ายมีสีของสารเคมีที่ใช้ย้อมผมเมื่อไม่กี่สัปดาห์ก่อน นั่นหมายความว่าเส้นผมนั้นอยู่ในระยะ คาทาเจน (Catagen) หรือ ทีโลเจน (Telogen)

เรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับเรื่องผมไดที่นี่